Ken je dat? Er gebeurd iets kleins maar het raakt je dieper dan je zou verwachten. Je partner reageert afwezig als je iets vertelt, en ineens voel je je geïrriteerd en ongezien. Een collega geeft opbouwende kritiek, maar jij voelt je afgewezen. Je kind luistert niet, en je wordt overvallen door boosheid die niet alleen over dat moment lijkt te gaan. Het voelt alsof een oud, pijnlijk gevoel wordt aangeraakt—iets van vroeger, iets wat je diep van binnen nog steeds meedraagt.
Het kwetsbare kind in jou
In ieder van ons leeft een kind dat niet altijd kreeg wat het nodig had. Hoe goed jouw ouders het misschien ook hebben bedoeld, niemand heeft de perfecte opvoeding gehad. Misschien werd je niet echt gezien of gehoord. Misschien voelde je je vaak alleen, moest je jezelf groot houden of juist steeds rekening houden met anderen. We hebben allemaal ervaringen die ons hebben gevormd en waar we als kind een manier voor moesten vinden om ermee om te gaan.
Vaak hebben we niet alleen de gevoelens van dat kind in ons, maar ook de stem van onze ouders of opvoeders. Als je vroeger vooral gewaardeerd werd als je je best deed, kan de stem in je hoofd nu zeggen: “Je moet harder werken, dan ben je goed genoeg.” Als je als kind vooral bezig was anderen tevreden te stellen, kan die stem fluisteren: “Zorg dat je niemand tot last bent.” Die oude overtuigingen spelen soms nog steeds een grote rol, vaak zonder dat we het doorhebben.
Hoe we zijn gaan overleven
Om met die kwetsbare, pijnlijke gevoelens om te gaan, hebben we allemaal een overlevingsstijl ontwikkeld. Misschien herken je er een paar:
- De pleaser: Je zet anderen altijd op de eerste plaats, omdat je diep van binnen bang bent voor afwijzing.
- De perfectionist: Je legt de lat torenhoog, want als je alles goed doet, kunnen mensen je niet bekritiseren.
- De onafhankelijke: Je doet alles zelf en hebt niemand nodig, zodat je nooit teleurgesteld kunt worden.
- De zorger: Je voelt je verantwoordelijk voor het welzijn van anderen, vaak ten koste van jezelf.
Deze overlevingsmechanismen hebben ons geholpen in onze jeugd, maar in ons volwassen leven kunnen ze ons juist belemmeren. Ze zorgen ervoor dat we niet echt voelen wat we nodig hebben, omdat we te druk zijn met beschermen, vermijden of pleasen.
De gezonde volwassene: de leider van binnen
Naast de stem van het kind, je ouders en de overlever, hebben we ook een gezonde volwassene in ons. Dat is het deel van ons dat met mildheid en realisme naar situaties kan kijken. Het deel dat de gevoelens van het kind serieus neemt en aandacht geeft, en die de negatieve ouderstem tot zwijgen brengt. De gezonde volwassene maakt keuzes vol empathie en gezonde grenzen, zodat de overlever in jou tot rust kan komen en niet meer zo nodig is. De gezonde volwassene kan zeggen:
- “Ik zie dat dit me raakt. Dit is oud verdriet, maar ik ben nu volwassen en ik kan mezelf geven wat ik nodig heb.”
- “Ik mag goed voor anderen zorgen, maar ook voor mezelf.”
- “Ik hoef niet perfect te zijn om waardevol te zijn.”
Wie bestuurt jouw auto?
Stel je je innerlijke wereld eens voor als een auto met verschillende passagiers. Het gekwetste kind, de stem van je opvoeder, de overlever en de gezonde volwassene zitten allemaal op de achterbank. Maar wie zit er achter het stuur? Als het kind rijdt, ben je overmand door emoties. Als de overlever stuurt, blijf je in oude patronen hangen. Maar als de gezonde volwassene het stuur pakt, kun je luisteren naar je gevoelens zonder erdoor overspoeld te worden.
In therapie onderzoek ik samen met de cliënt zijn of haar passagiers. Maar misschien kun jij ze ook wel ontdekken in jezelf. De volgende keer dat iets je diep raakt, stel jezelf dan de vraag: Wie reageert hier? En belangrijker nog: Kan mijn gezonde volwassene het overnemen? Want daar ligt de sleutel naar verandering: Niet in het wegduwen van ons kind of het gehoorzamen van onze overlever, maar in het erkennen van alles wat in ons leeft—en zelf kiezen wie de leiding krijgt.